Bản sắc dân tộc trong đời sống văn hóa, nghệ thuật TP Hồ Chí Minh

Bản sắc văn hóa của mỗi dân tộc là sự kết tinh những đặc thù riêng có của dân tộc ấy qua hàng ngàn năm lao động, sáng tạo, là những tinh hoa trí tuệ của dân tộc được truyền giữ từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Trải qua hàng ngàn năm lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước, bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam biết bao lần chịu sự thử thách mang tính tồn vong: Một ngàn năm Bắc thuộc và hàng trăm cuộc xâm chiếm quy mô lớn nhỏ từ phương Bắc suốt thời kỳ phong kiến Việt Nam hòng xóa sổ dân tộc ta; rồi hơn tám mươi năm đất nước ta trở thành nô lệ của thực dân Pháp và hai mươi năm ròng rã chống đế quốc Mỹ cho đến ngày thắng lợi hoàn toàn, giang sơn thu về một mối - cứ mỗi lần kẻ thù xâm lược dìm dân tộc ta xuống bùn đen thì chúng ta lại “rũ bùn đứng dậy sáng lòa”. Không phải ngẫu nhiên những năm 60 của thế kỷ trước, khi mà đế quốc Mỹ cùng với việc đổ quân ào ạt vào miền Nam đã áp đặt thứ văn hóa nô dịch nhằm tha hóa nhân cách, đè bẹp ý chí quật cường của nhân dân ta thì Phong trào Bảo vệ văn hóa dân tộc tại đô thị Sài Gòn đã giương cao khẩu hiệu “Văn hóa còn, dân tộc còn. Văn hóa mất, dân tộc mất”. Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã từng nói với McNamara (nguyên Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ) trong một lần nói chuyện rằng “Mỹ thua là do không hiểu được Việt Nam, không hiểu gì về văn hóa người Việt”.

Một góc thành phố Hồ Chí Minh.

Có thể nói, dân tộc ta qua mấy ngàn năm lịch sử chính là cuộc trường chinh vĩ đại, nhọc nhằn, gian khổ nhưng rất đỗi vinh quang và đầy tự hào của bản sắc văn hóa dân tộc. Sự kết tụ điển hình và sáng chói nhất của bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam là lòng yêu nước nồng nàn, ý chí tự cường dân tộc, tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng gắn kết cá nhân - gia đình - xã hội, nhất là sự gắn kết của ý thức trách nhiệm công dân đối với Tổ quốc, với nhân dân. Bản sắc ấy còn là lòng nhân ái, khoan dung, trọng nghĩa tình, trọng đạo lý, là lao động cần cù, sáng tạo, là uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ người trồng cây…

Ngày nay, đất nước ta đang từng bước ổn định và phát triển trong kỷ nguyên hòa bình, phát triển, TPHCM - TP cùng cả nước, vì cả nước, tiếp tục tiên phong trong việc bảo vệ, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Truyền thống yêu nước, cách mạng, năng động, sáng tạo của Đảng bộ và nhân dân TP tiếp tục được bồi đắp, phát huy; đồng thời, lòng nhân ái, tình yêu thương đồng bào, đồng chí được vun bồi mạnh mẽ, bền bỉ và tiếp tục phát triển. Nghĩa tình là một đặc trưng văn hóa rõ nét đã trở thành một trong những động lực rất quan trọng, mang tính nhân văn sâu sắc, nuôi dưỡng, bồi đắp nhân cách con người ngày càng lành mạnh, tiến bộ. Là một trung tâm lớn về văn hóa, nơi vừa hội tụ, vừa lan tỏa, là đầu mối giao lưu, hợp tác quốc tế về văn hóa nên văn hóa, nghệ thuật TP có nhiều cơ hội để phát triển; chủ trương xã hội hóa văn hóa được đẩy mạnh cùng với chính sách mở cửa hội nhập đã góp phần phát huy nguồn lực xã hội, tạo ra nhiều sản phẩm văn hóa, nghệ thuật đa dạng, phong phú, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa tinh thần của nhân dân. Bên cạnh đó việc giao lưu, hợp tác quốc tế về văn hóa đã giúp nhân dân tiếp cận thường xuyên với tinh hoa văn hóa nhân loại, đồng thời làm tốt nhiệm vụ quảng bá, tuyên truyền giá trị tốt đẹp của văn hóa, con người Việt Nam với bạn bè quốc tế.

Tuy nhiên, quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng và áp lực toàn cầu hóa đặt ra những thách thức mới đầy nóng bỏng, quyết liệt trên lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật. Văn hóa ngoại lai và sản phẩm phi văn hóa, độc hại xâm nhập với cường độ “chóng mặt” thông qua các con đường như phim ảnh, âm nhạc, xuất bản phẩm, báo chí, truyền thông và nhất là trên Internet đang gióng lên hồi chuông báo động; xuất hiện ngày càng nhiều sản phẩm văn hóa, nghệ thuật tuyên truyền, kích động bạo lực, hành vi tội ác, đồi trụy, phá hoại thuần phong mỹ tục, cổ súy lối sống thấp kém, rẻ tiền… ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường văn hóa xã hội; lối sống thực dụng, văn hóa ngoại lai thâm nhập làm nhạt phai các giá trị truyền thống văn hóa của dân tộc, làm xói mòn dần các giá trị đạo đức tốt đẹp trong một bộ phận tầng lớp nhân dân, nhất là thanh thiếu niên. Những tiêu cực phát sinh trong quá trình hội nhập quốc tế và phát triển nền kinh tế thị trường đang tạo ra những mâu thuẫn về giá trị giữa tính thị trường và tính nhân văn của sản phẩm văn hóa, nghệ thuật. Tình trạng thương mại hóa của nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ bất chấp tác hại gây ra cho xã hội đang xuất hiện ngày càng nhiều.

Với vai trò văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng lưu ý chúng ta rằng “văn hóa, nghệ thuật cũng như mọi hoạt động khác, không thể đứng ngoài, mà phải ở trong kinh tế và chính trị” và đó cũng là quan điểm nhất quán, xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta đối với văn hóa, nghệ thuật. Thực tế những năm qua, lĩnh vực văn hóa, văn học, nghệ thuật của TP và đất nước “đang đứng trước những cơ hội và nhiều thách thức mới, trong đó có cuộc đấu tranh quyết liệt về tư tưởng, văn hóa. Đó là cuộc đấu tranh giữa chân, thiện, mỹ với cái giả dối, cái ác, cái xấu xa; giữa cái tiến bộ và cái lạc hậu” (Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng). Nghị quyết Hội nghị lần thứ chín Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước đề ra mục tiêu chung: “Xây dựng nền văn hóa Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ. Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, đồng thời đề ra nhiệm vụ: “Huy động sức mạnh của toàn xã hội nhằm bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, khích lệ sáng tạo các giá trị văn hóa mới, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, làm giàu văn hóa dân tộc”.

Theo SGGP

Xem thêm các bài viết cùng chủ đề với bài viết (phía trên):

Bản sắc dân tộc trong đời sống văn hóa, nghệ thuật TP Hồ Chí Minh